fbpx
Circadiane ritmestoornissen

Slaapritme stoornissen

Slaapritme stoornissen zijn slaapstoornissen die worden veroorzaakt door een verstoring van iemands slaapwaakritme. Officieel spreekt men van Circadiane ritmestoornissen (CRSD): slaapstoornissen gebonden aan de circadiane ritmiek.  

Circadiaan ritme

Een circadiaan ritme is een biologisch ritme waarvan de cyclus ongeveer één dag duurt (Latijn: circa = ongeveer, dies = dag). Men spreekt ook wel van een 24-uurs ritme of dag-nacht ritme. Circadiane ritmes komen voor in allerlei lichamelijke processen, zoals lichaamstemperatuur, hormoonspiegels, celdeling, bloeddruk en biologische klok.

Soorten stoornissen van het slaapwaakritme

Er bestaan verschillende slaapstoornissen die te maken hebben met een verstoring van de interne of biologische klok. Sommige van deze aandoeningen zijn van voorbijgaande aard, andere circardiane ritmestoornissen zijn chronisch.

Het Jetlag Syndroom

Een voorbeeld van een tijdelijke circadiane ritmestoornis is het jetlag syndroom. Bij een jetlag loopt iemands interne biologische klok niet synchroon met de lokale tijd. Het komt voor bij langeafstandsreizen waarbij veel tijdzones worden doorkruist.

Slaapstoornis ten gevolge van ploegendienst

Bij het het ploegendienst syndroom, in het Engels Shift Work Sleep Disorder (SWSD) genoemd, komt iemand biologische klok niet overeen met zijn of haar activiteiten. Men werkt terwijl het lichaam wil slapen en met probeert te slapen terwijl het lichaam en hersenen alle signalen vertonen van iemand die wakker is. Met name banen waarin wisselende ploegendiensten worden gedraaid kan het lichaam problemen ondervinden om zich aan te passen aan het werkritme. Het zijn vaak de oudere werknemers voor wie het steeds moeilijker wordt om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden.

Het komt het meest voor bij mensen die nacht- of vroege ochtenddiensten draaien. Zij krijgen gemiddeld 1 -4 uur minder slaap per etmaal. En als ze slapen is de kwaliteit minder. Ze voelen zich niet uitgerust als ze wakker worden, wat ervoor kan zorgen dat ze minder presteren op het werk. Ook kunnen ze overdag minder alert zijn, waardoor de kans op ongevallen toeneemt.

Deze slaapstoornis duurt meestal net zolang als men in ploegendienst werkt. Wanneer men weer op normale tijden gaat werken en slapen, verdwijnen de klachten meestal vanzelf. Echter bij sommige mensen blijft het probleem bestaan, ook na het stoppen met de ploegendienst. De duur en de ernst van het probleem verschilt overigens van persoon tot persoon.

Delayed Sleep Phase Syndrome

Mensen die lijden aan het Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS) hebben moeite om ’s avonds op tijd in te slapen. Het tijdstip van slapen en naar bed gaan ligt ver uit elkaar. Deze mensen vallen pas laat in de nacht of in de vroege ochtend in slaap. Overigens heeft iemand met een vertraagd slaapfasesyndroom zelf vaak het gevoel nauwelijks te slapen. Echter uit onderzoek blijkt dat zij toch rond een vaste tijd in slaap vallen. Maar zij moeten vaak opstaan terwijl het lichaam nog in een diepe rust verkeerd. Daardoor hebben ze veel moeite met opstaan en zijn ze gedurende dag moe als gevolg van het slaaptekort.

Het uitgestelde slaapfasesyndroom kan op iedere leeftijd voorkomen maar begint vaak in de puberteit of tijdens de adolescentie. Tussen de 7% en de 16% van de jongvolwassenen heeft er last van. Een typisch studentenleven kan zorgen dat DSPS ontstaat. Maar een slechte nachtrust of slaperigheid overdag kan ook een andere slaapstoornis duiden zoals, narcolepsie of een vorm van slapeloosheid.

Advanced Sleep Phase Syndrome

De tegenhanger van DSPS is het Advanced Sleep Phase Syndrome (ASPS) of vervroegde slaapfasesyndroom. Mensen met deze slaapstoornis vallen enkele uren voor bedtijd al in slaap en worden ’s ochtends een paar uur eerder wakker dan de meeste mensen. Mensen met met deze aandoening gaan meestal al tussen 6 en 9 uur naar bed omdat ze tegen die tijd al erg moe zijn. Dat betekent ook dat ze tussen 2 en 5 uur ’s nachts wakker worden. De opbouw van de slaap is wel normaal.

ASPS komt minder frequent voor, maar voornamelijk bij ouderen of mensen met een depressie. In sommige families kan erfelijkheid meespelen. Bij mensen met een vervroegde slaapfasesyndroom ontstaan problemen wanneer ze zich niet aan hun eigen ritme kunnen houden, omdat ze nog andere plannen hebben aan het einde van de middag of begin van de avond. Voor hen is het lastig om wakker te blijven. Ze missen bovendien enkele uren slaap omdat ze later naar bed gaan maar wel op hetzelfde vroege tijdstip wakker worden. Daardoor ontstaat een slaaptekort.

Irregular Sleep-Wake Type

Irregular Sleep-Wake Type of ‘onregelmatig slaapwaak patroon’ is een slaapstoornis waarbij iemand’s slaap is versnipperd. Mensen met deze slaapstoornis zijn slaperig overdag en doen de hele dag door dutjes. Maar ’s nachts hebben ze last van slapeloosheid en liggen ze veel wakker. Eigenlijk hebben deze mensen nauwelijks een slaap-waak ritme maar meer een slaappatroon dat lijkt op dat van een baby.

Free Running Type

Het free-running circadiane ritme syndroom, voorheen het non-24-uurs slaap-waak syndroom genaamd, is also bekend als het “hypernychthemeral syndrome”. Nychthemeron is Grieks voor “een nacht en een dag”, dus een 24-uurs cyclus van licht en duisternis. Vandaar dat met “hypernychthemeral” wordt bedoeld: langer dan een etmaal en verwijst naar het feit dat mensen die aan deze slaapstoornis lijden een slaapwaakritme hebben langer dan een etmaal, namelijk 25-27 uur. Hierdoor schuift hun bedtijd en tijd van ontwaken steeds langzaam op. Dit syndroom komt vaak voor bij mensen die blind zijn. Hun biologische klok kan namelijk niet goed worden gesynchroniseerd aan de hand van licht en donker.

Overige circadiane ritmestoornissen

In een aantal gevallen worden slaapproblemen die te maken hebben met een verstoring van de biologische klok veroorzaakt door drugsgebruik of een andere lichamelijke aandoening.


Hoe vond je dit artikel? Geef je waardering:
1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars (9 votes, average: 3,78 out of 5)


Lees ook: