Ophoping van giftige plaque in de hersenen van Alzheimerpatiënten gebeurt voornamelijk in het gebied waar o.a. de slaap wordt geregeld en niet in het gebied dat verantwoordelijk is voor de opslag van het langetermijngeheugen, de zogeheten hippocampus. Betekent dit dat Alzheimer geen geheugenziekte is maar in feite een slaapziekte? We gaan het eens nader onderzoeken.
Oorzaak Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is een vorm van dementie die optreedt als het giftige amyloid eiwit samenklontert (plaque) tussen de hersencellen. Dit amyloid eiwit is in wezen vergif voor onze hersencellen. Daar waar de amyloid plaque zich ophoopt, worden de omliggende neuronen gedood. Dat heeft ernstige cognitieve achteruitgang tot gevolg.
Welk effect die amyloid plaque speelt bij de ziekte van Alzheimer is bekend. Veel wetenschappers denken dat amyloid minder goed wordt afgevoerd bij oudere mensen met de ziekte van Alzheimer. De wetenschappers hebben echter al tientallen jaren te kampen met een onopgeloste tegenstrijdigheid. Het zou logisch lijken als Alzheimerpatiënten grote ophopingen van amyloid plaque zouden hebben in het gebied van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de opslag van het langetermijngeheugen, de zogeheten hippocampus.
Maar dat is niet waar. In feite zit de grootste ophoping van amyloid plaque bij Alzheimerpatiënten in het middengebied van hun frontale kwab. Dat is niet het gedeelte dat verantwoordelijk is voor herinneringen. Dat gedeelte heeft te maken met iets anders: slapen. De mid-frontale kwab is grotendeels verantwoordelijk voor het ontstaan van de Non-rem en de trage-golf slaap.
Het verband tussen slaap en geheugen
Ongeacht je leeftijd speelt slaap een belangrijke rol in de verwerking en opslag van herinneringen. In wakkere toestand zetten onze hersenen onze nieuw gevormde herinneringen in het kortetermijngeheugen. Zodra we slapen lopen onze hersenen deze massa aan gegevens opnieuw door. Alle herinneringen die als belangrijk worden bestempeld, worden dan overgebracht naar het langetermijngeheugen. En alles dat onbelangrijk is wordt gewist.
Dit proces van archivering en opslag van herinneringen is een ingewikkeld proces. Het kan gemakkelijk vertroebelen als er nieuwe herinneringen blijven binnenstromen. Dus onze ingenieuze hersenen wachten tot we slapen om deze delicate klus uit te voeren.
Ons brein verricht zijn belangrijkste geheugentaken als we slapen. Dit betekent dat als er nieuwe informatie binnenkomt en we de kans krijgen om “er een nachtje over te slapen”, onze herinnering verankerd wordt. Er is één studie waarvoor men een groep senioren een reeks woordcombinaties zoals boom-stoel en hond-potlood uit het hoofd heeft laten leren.
Daarna kregen ze een volledige nachtrust en werd hun geheugen getest op deze woordcombinaties. De resultaten toonden aan dat er een duidelijk verband bestaat tussen de kwaliteit van de slaap van deze senioren (met name Non-remslaap) en hun geheugenprestaties.
Degenen die ’s nachts het minste Non-remslaap hebben gekregen, hadden de volgende dag de grootste geheugen gebreken. Het blijkt dus dat Non-remslaap een belangrijke rol speelt bij de overdracht van informatie van het korte naar het lange termijn geheugen.
Wanneer we een hoge kwaliteit slaap krijgen, werken onze hersenen als een ware kluis voor herinneringen. Maar als we slaapgebrek hebben, werken onze hersenen als een zeef. Onbelangrijke informatie of herinneringen halen het niet tot langdurige opslag. Ze gaan door de zeef heen en zijn voor altijd verloren. Dit gebeurt bij mensen van elke leeftijd, senioren hebben er vaker last van. Het blijkt dus dat leeftijdsgebonden dementie in feite een vorm van slaaptekort lijkt te zijn.
Opvallende statistisch gegevens:
- 80 procent van de oudere volwassenen die aan slaapapneu lijden heeft per abuis de diagnose gekregen van dementie.
- 60 procent van de Alzheimer patiënten lijdt aan ten minste één ernstige slaapstoornis, zoals slapeloosheid of slaapapneu.
Het verband tussen slechte slaap en de ziekte van Alzheimer
Onderzoekers wilden het verband tussen slaap en de ziekte van Alzheimer verder onderzoeken, dus ze voerden de hierboven beschreven woordcombinatie studie opnieuw uit. Deze keer namen ze hiervoor alleen patiënten op die de ziekte van Alzheimer hadden. Ze keken met behulp van PET-scans naar de amyloïde opbouw van elke patiënt. Daarmee probeerden ze te zien hoe deze gecorreleerd was met de slaapkwaliteit en het geheugen.
Hun resultaten toonden aan dat Alzheimer patiënten met de slechtste geheugenprestaties ook degenen waren met:
- de grootste ophoping van amyloïde plaque in de mid-frontale kwab
- de grootste afname van de Non-remslaap.
Deze bevinding is belangrijk omdat die suggereert dat een slechte kwaliteit van de slaap de ontbrekende schakel zou kunnen zijn die de opbouw van amyloïd verbindt met geheugenverlies bij Alzheimerpatiënten. Plaque opbouw in de mid-frontale kwab veroorzaakt minder Non-remslaap, en dit zorgt voor geheugenstoornissen. Hieruit concludeert men dat Alzheimer geen directe invloed heeft op het geheugen. In plaats daarvan zou Alzheimer indirect invloed kunnen hebben op het geheugen via de slaap.
Deze ontdekking heeft grote gevolgen gehad voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer. Als slechte slaap een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van Alzheimer, dan kan het behandelen daarvan een nieuwe manier zijn om de ziekte aan te pakken of zelfs te voorkomen. Er is in ieder geval meer onderzoek nodig naar dit onderwerp om heldere conclusies te kunnen trekken.
Een aantal nieuwe studies heeft veelbelovende resultaten opgeleverd. Het bleek bijvoorbeeld uit één studie dat de cognitieve achteruitgang bij Alzheimerpatiënten aanzienlijk afnam als deze patiënten werden behandeld voor slaapapneu. Een andere studie bewees dat Alzheimerpatiënten een cognitieve vooruitgang boekten of dat achteruitgang zelfs werd teruggedraaid als ze melatonine namen. Melatonine een supplement dat gebruikt wordt om de slaap te verbeteren.
Bovendien zou het door deze ontdekking mogelijk worden de ziekte vroeger op te sporen. Tegen de tijd dat er geheugenstoornissen optreden, is de ziekte van Alzheimer al aanzienlijk gevorderd. Slaapstoornissen verschijnen pas enkele jaren voor het begin van de ziekte van Alzheimer. Hieruit maakt men op dat slaapstoornissen zouden kunnen dienen als een vroegtijdige waarschuwing voor de ziekte.
Tips ter verbetering van slechte slaap
Als wordt aangenomen dat slecht slapen een onderliggende oorzaak is voor Alzheimer bij senioren; zou de oplossing dan zo eenvoudig zijn als het innemen van een slaappil?
Jammer genoeg niet. Het is gebleken dat een slaappil geen effectieve langetermijnoplossing is voor slaapproblemen. Van slaappillen kan je meteen onder zeil gaan. Helaas hebben ze niet de natuurlijke vorm van slaap tot gevolg die wenselijk is. Het is juist die vorm van slaap die essentieel is voor je fysieke en mentale gezondheid. Slaappillen verdoven je in wezen, maar ze maken je niet echt aan het slapen. Dus ook al ben je bewusteloos nadat je ze hebt ingenomen, je mist nog steeds alle noodzakelijke voordelen van kwalitatief goede slaap.
Welke andere opties zijn er nog meer?
Hier zijn een paar wetenschappelijk onderbouwde tips om je slaap te verbeteren, onafhankelijk van je leeftijd:
Laat je testen op slaapapneu
De schatting is dat 20 procent van de senioren aan slaapapneu lijdt. Daarentegen krijgt 80 procent van hen geen diagnose of wordt ten onrechte gediagnosticeerd als dement. Als een van je naasten last heeft van:
- vergeetachtigheid
- slapeloosheid
- slaperigheid overdag
- depressie of angst
is het een goed idee om een medische test voor slaapapneu te ondergaan voordat je op zoek gaat naar allerlei andere behandelingen. Tip: Doe de online slaapapneu zelftest (geen vervanging van een medische test).
Beoefen goede slaaphygiëne
Toen je klein was, had je waarschijnlijk een bedtijd routine. Je trok je pyjama aan, je poetste je tanden en je ouders lazen je een verhaal voor. Bedtijd routines zijn niet alleen goed voor kinderen. Volwassenen hebben ze eveneens nodig.
Als je op dit moment nog geen bedtijd routine hebt, is het tijd om eraan te beginnen. Als je een regelmatige routine aanhoudt dan geef je je hersenen het signaal dat het tijd is om naar bed te gaan. Deze mogelijkheden kan je in je routine opnemen:
- Ga elke avond op dezelfde tijd naar bed, ook in het weekend.
- Houd je slaapkamer donker, koel (15 tot 19 graden), stil en zonder mobiel of tablet.
- Ontspan je voordat je naar bed gaat:
- neem een warm bad
- luister naar rustgevende muziek
- lees een papieren boek
- mediteer
- Gebruik je slaapkamer alleen voor slapen en seks.
- Gebruik een ‘witte-ruis machine’ of oordopjes om geluiden buiten te sluiten.
- Vermijd pittige of zware maaltijden vanaf drie uur voor het slapengaan.
- Vermijd alcohol vanaf drie uur voor het slapengaan.
- Vermijd cafeïne na de lunch.
- Beperk je vochtinname vanaf twee uur voor het slapengaan zodat je ‘s nacht minder vaak naar het toilet hoeft.
Probeer melatonine
Je melatonine niveau piekt bij zonsondergang. Die piek dient als een chemische boodschapper die je hersenen een sein geeft. Het sein dat het nu donker is en dat betekent het tijd is om slaperig te worden.
Mensen met slaapproblemen nemen vaak melatonine supplementen om hun slaap te verbeteren. Er is weinig wetenschappelijk bewijs ter ondersteuning van het voordeel van voorgeschreven melatonine onder tieners of mensen van middelbare leeftijd. Er is wel een aantal studies dat de voordelen van melatonine voor senioren aantoont. Eén studie is gehouden onder volwassenen van 55 tot 80 jaar die melatonine gebruiken.
- Zij hadden minder tijd nodig om in slaap te vallen.
- Zij hebben de een betere kwaliteit slaap gerapporteerd.
- Zij voelden zich de volgende dag alerter.
Weer een andere studie toonde aan dat melatonine de progressie van de ziekte van Alzheimer kan voorkomen of vertragen doordat het opbouw van amyloïde-plaque tegengaat.
Om je melatonine niveau te verhogen kan je voor het slapengaan 1 tot 2 milligram van een hoogwaardig melatonine supplement innemen. Als je het liever op natuurlijke wijze aanpakt, drink dan kersensap voordat je gaat slapen daarvan is aangetoond dat het je melatonine-gehalte op natuurlijke verhoogd.
Gebruik licht om je bioritme te manipuleren
Iedereen heeft een biologische klok in zijn hersenen die zegt wanneer hij moet slapen en wanneer hij moet ontwaken. Deze dagelijkse cyclus, die een bioritme wordt genoemd, bepaalt:
- wanneer je je slaperig voelt
- wanneer je je alert voelt
- dat je sterk beïnvloed wordt waaronder de opkomst en ondergang van de zon.
Naarmate we ouder worden verschuift ons bioritme. Tieners hebben over het algemeen de neiging om laat op te blijven en laat naar bed te gaan. Senioren doen meestal het tegenovergestelde. Het melatonine niveau piekt eerder bij senioren. Dat heeft tot gevolg dat ze eerder naar bed gaan en eerder wakker worden dan hun jongere tegenhangers. Deze verschuiving lijkt op het eerste gezicht ongevaarlijk maar kan leiden tot een kortere en meer onderbroken slaap.
Hoe vond je dit artikel? Geef je waardering:
(35 votes, average: 4,63 out of 5)
Lees ook:
VOLG SLAAPINFO OP FACEBOOK